Najlepsze książki na prezent 2020

Jaką książkę kupić tacie na prezent? Siostrzeniec ma już naście lat i przydałoby mu się czymś inteligentnym zająć głowę? Jak zaskoczyć żonę, zaczytaną w książkach z kwiatkami i sukienkami na okładce? Te i wiele innych pytań, corocznie zadaje sobie całkiem sporo Polaków. Wszak stan czytelnictwa nie jest druzgocący, a wybór olbrzymi. Statystyki podpowiadają, że w Polsce wydaje się rocznie 27 tysięcy książek, coś tak czuję, że o 26 tysięcy za dużo. Jak się w tym nie pogubić? Próbuję Wam nieco pomóc, wybierając książki dobre lub bardzo dobre, niełatwe, ale też nie te najtrudniejsze. Coś zabawnego, poruszającego, mądrego. Także nieoczywistego, bo nie są to najpopularniejsze pozycje z list bestsellerów. Ja osobiście właśnie tymi książkami obdarowuję swoich bliskich.

HISTORIA

"Od dwóch tysięcy lat" - Mihail Sebastian - Książkowe Klimaty

Być może w tej kategorii powinienem nominować książkę typowo historyczną. Jednak zamiast tego proponuję fabułę ubraną w poetycki dziennik. I to fabułę absolutnie wyjątkową, poruszającą najbardziej wrażliwe nuty. Uważny czytelnik z miejsca zauważy, że jedną z głównych zalet książki jest jej autentyczność. Tych konfesji i wydarzeń nie mógł nikt wymyślić. Dokładnie nakreślenie czasu i przestrzeni, drobnych szczegółów otoczenia, pogłębionych myśli i dialogów, może być odtworzone tylko przez obserwatora wybitnego. A Mihail Sebastian, czy raczej Iosif Hechter, właśnie taką osobą był. Miał wiele talentów i zainteresowań. Studiował prawo i filozofię, słuchał i analizował kompozycję utworów klasycznych, tłumaczył dzieła z literatury francuskiej. Współpracował z wieloma czasopismami. Do historii przeszedł jednak jako pisarz. Nie był to typ lubiący eksperymenty. Nie interesował go modernizm, za nic miał skomplikowane fabuły, budowanie napięcia czy  stylistyczne ornamenty. Nie oznacza to wcale, że był zwykłym rzemieślnikiem. Sebastian miał dar do ubierania w piękne słowa tego, co najpierw ujrzał, a później przemyślał. W tym kontekście jego dar do obserwacji okazuje się bezcenny. Widać to chociażby w wielu ustępach prac, gdzie dyskusje i cytaty z wykładów innych osób są bardzo dokładne i szczegółowe. Rumuński autor zwraca uwagę na użyte formy i konteksty, dzięki czemu jego przemyślenia wydają się tym pełniejsze.

 

HUMOR

"Babcie" - Petr Sabach - Afera

„Babcie” to przede wszystkim proza-bomba, jej naprawdę nie sposób czytać po cichu. Będzie nie tylko idealnym partnerem do odpoczynku, ale także pięknym prezentem dla starszego pokolenia, które lata komunistycznej dominacji doskonale pamięta. To ten typ literatury, który wprawia w dobry nastrój, a jednocześnie nie daje przeświadczenia obcowania z banałem. Sabach doskonale rozkłada ciężar między robieniem sobie jaj ze świata, a nostalgią za innymi, pięknymi czasami. Chociaż i to piękno miewa przecież plamy, jak chociażby w jednej ze scen, która kończy się tragicznie. Na tym polega wiarygodność tej literatury, jej słodko-gorzka strona. Jestem absolutnie zauroczony.

 

KRYMINAŁ 

"Kieszonkowiec" - Fuminori Nakamura - Kwiaty Orientu

„Kieszonkowiec” nie byłby z pewnością tak dobry, gdy nie użyte przez autora chwyty uniezwyklające. Bardzo niewiele książek potrafi zdobyć się na tak niejasne i wieloznaczne kreowanie świata przedstawionego. Zachwyca też spójność nielogicznego i nieprzewidywalnego postępowania bohatera (dlaczego tak bardzo zależy mu na życiu tego dziecka?), z przemyślanym i dopracowanym konspektem zdarzeń. Pisarz z Japonii nigdzie się nie spieszy, lubi celebrować czynności swoich bohaterów. Często pokazuje ich działania od początku, aż do samego końca, bez zbędnego cięcia, czy skracania. Nadaje to książce magię poetyki realizmu. Fuminori Nakamura korzysta obficie z gotowych konwencji gatunkowych, ale jednocześnie kadrowe kalki i konserwatywną narrację podporządkowuje własnej, twórczej wizji. Dzięki temu autor „Dziecka z Ziemi” przekroczył problem gatunkowości, a jego książka gangsterska z elementami noir, to tak naprawdę unikatowy, artystyczny projekt, który w efekcie końcowym należy rozliczać nie tylko z misji niesienia rozrywki (spełnionej w 100%), ale także jako indywidualny eksponat sztuki. Porównania z egzystencjalizmem Camus i Dostojewskiego są tu jak najbardziej na miejscu!

 
DRAMAT 

"Prawda i miłość. Czeskie sztuki współczesne" - ADiT

„Prawda i miłość” to smutny obraz upadku pięknych ideałów. Artyści starają się przywołać wiele przejawów nienawiści, egocentryzmu oraz niesprawiedliwości, które prowadzą do powstawania przemocy wobec słabszych. Dostaje się naukowcom, politykom, karierowiczom, korporacjom, mężczyznom, prostemu ludowi. Każdy ma coś na sumieniu i dobrze, że czescy autorzy o tym przypominają. Być może czasami ich wizje są niesmaczne, przerysowane, karykaturalne albo po prostu za bardzo teatralne, być może niektóre ironie i użyte figury są dobrze nam znane i wielokrotnie wcześniej wykorzystywane, być może język będzie czasami zbyt oczywisty, a dłuższe fragmenty wiejące nudą. Zasadniczo jednak „Prawda i miłość” to kawał potężnej literatury, która operując typowymi dla modernizmu środkami, uwypukla ciemną stronę społeczeństwa jako takiego. Nie tylko czeskiego, ale też naszego. Zdecydowanie do głębszego przemyślenia.

 

SWOJSKIE KLIMATY

"Korszakowo" Jakub Michalczenia, Korporacja Ha!art

Istnieją pisarze, których unikalnego głosu nie sposób pomylić z jakimkolwiek innym. Jednym z nich bez wątpienia jest Jakub Michalczenia, urodzony w 1986 roku w Kętrzynie, autor wydanego niedawno przez Korporację Ha!art zbioru opowiadań „Gigusie”. W 2016 roku nakładem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich ukazało się „Korszakowo”, debiutancki tom opowieści o prostym, nieskomplikowanym życiu elementu z Korsz. Cztery lata później książka doczeka się wznowienia, a zamieszczone w nim historie będą nie tylko ponownie zredagowane, ale także uzupełnione o nowe opowiadanie. To żadne wydumane bzdety o samotności, odrzuceniu i nietolerancji. To konkretny sierpowy, który niejednego dobrze postawionego jełopa, zwaliłby z nóg. Krótkie, gęste i polifoniczne. Tu każde słowo ma swoje miejsce, a co trzecie zdanie uderza jak skórzany bicz. Język kipi energią i czarnym dowcipem, a jednocześnie jest brutalny i pełen awersji. To w nim dostrzegamy powolną agonię wyższych uczuć i ludzkich relacji. Aż chciałoby się wierzyć, że to tylko surrealizm. Taka literatura jest nam obecnie bardzo potrzebna. 

 

LITERATURA FAKTU

„Król darknetu" - Nick Bilton, Wydawnictwo Czarne

Ani to najlepszy reportaż, ani nie odkrywa żadnych egzotycznych zwyczajów, ani nawet nie przybliża kluczowych dla współczesności zdarzeń. A jednak dorzucam książkę na listę, bo czyta się ją jak najlepszy thriller, a przez to trafia do szerokiego grona odbiorców. Bilton krok po kroku wyjaśnia, jak możliwe było utworzenie sklepu, którego rząd Stanów Zjednoczonych nie był w stanie zlikwidować przez kilka lat. Pokazuje jak paczki z nielegalnym towarem trafiały do klientów, jak nieudolnie policja podchodziła do poszukiwań, portretuje głównych bohaterów książki z dbałością o emocje i chwilowe słabości. Nie stoi po niczyjej stronie, pisze obiektywnie, wspiera się danymi, statystykami i relacjami świadków zdarzeń. Bada też zło rodzące się w człowieku i eksplodujące pod wpływem takich czynników jak chęć zysków, strach przed utratą kontroli, brak zaufania. Świetnie jest to napisane, z pasją, intrygująco, z właściwą strukturą, z kilkoma poziomami znaczeń i sensów. Jeśli o jakieś książce wydanej w tym roku mogę powiedzieć, że pochłonęła mnie bez reszty, jest to właśnie „Król darknetu”.

 

WIELKA POWIEŚĆ

"Czteroksiąg" - Yan Lianke - PIW

 W mitorealistyczna opowieści Lianke spotykają się religia i poddaństwo, inteligencja i naiwne dzieci, odpowiedzialność pisarza oraz tragedia ludzkości. „Czteroksiąg” jest czymś więcej niż literaturą, którą dobrze znamy. To jedna wielka układanka, w której każde słowo ma wiele znaczeń, a pojedyncze wydarzenie może być jasne tylko z pozoru. Im więcej kontekstów poznamy i głębiej będziemy szukać, tym zaczną nam się otwierać nowe szlaki interpretacyjne. To prawdziwy labirynt, który mam wrażenie, dalej w co najmniej połowie jest dla mnie nieodgadniony. Pięknie napisana książka która jednocześnie bawi i przeraża. Dzisiaj nie jest to żaden klasyk, ale za kilkadziesiąt lat nim będzie. To dokładnie ta sama półka co Kafka, Orwell, Huxley czy Camus. Najwyższa półka. I tylko żal pozostaje, że nie opatrzono jej żadnym posłowiem czy przedmową, żadnym słownikiem pojęć i wyjaśnieniami. Pozostawiono czytelnika samemu sobie. A przecież to książka, która najbardziej domaga się dyskusji i pomocy.

 

MELANCHOLIA

"Cytryna" - Kajii Motojiro

Poszukiwacze przygód, piętrowych intryg i silnych charakterów nie mają czego tu szukać. „Cytryna” to przykład książki intymnej, osobistej i trochę też depresyjnej. Pięknie napisana, otwiera polskiego czytelnika na nową postać, która nie dostała czasu, aby w pełni ukazać swój talent. Ten zbiór zostanie ze mną aż do końca, a do tytułowego opowiadania będę wracał wielokrotnie, bo to jedna z najbardziej czarownych historii, jakie przytrafiły mi się w ostatnim czasie. Dla wszystkich przesiąkniętych melancholią lektura obowiązkowa!

 

ZWARIOWANY ŚWIAT

„Zaczarowany uber" - Zenon Sakson - Korporacja Ha!art

Prawie każda opowieść szokuje swoją kreatywnością, a ich odbiór, zależy wyłącznie od naszego podejścia. Słusznie powiedzą ci, którzy w „Zaczarowanym uberze” dostrzegą wtórne mielenie koniunkturalnych tematów, podane w ładnej formie. Rację będą mieli też tacy, dla których opowiadania Saksona będą zbyt efekciarskie, mało dojrzałe, a nawet szyte pod jedną miarę. To wszystko jest prawda, tej książce daleko od modelowego ideału. Tak jak autor z Meksyku (czy skądkolwiek on jest) po prostu się nie pisze. Jego książka wytrąca ze strefy komfortu, nie skłania do jakichś głębszych przemyśleń, nie stanowi też jakiegoś ważnego, językowego eksperymentu. Tym bardziej nie odkrywa niczego nowego. A jednak „Zaczarowany uber” to dla mnie świetna zabawa, takie czytanie bez zobowiązań i oczekiwań. Pal licho że jest tak krystalicznie ładnie napisana, nieważne że pokazuje wszystko przez zmroczone używkami okulary, mało przeszkadza mi nawet to, że nie ze wszystkimi tezami mogę się tu zgodzić. Sakson napisał współczesne baśnie dla dorosłych, które chce się czytać i do których chce się wracać. Każdorazowo z uśmiechem na ustach. Cieszę się, że takie książki są wydawane, bo spełniają istotną w literaturze funkcję odprężającą. 

 

Komiks

"Niezwyciężony" - Rafał Mikołajczak - Booka

Sięgając po „Niezwyciężonego” nie sądziłem, że dostanę interpretację klasycznego dzieła science-fiction, która pod względem jakości nie będzie ustępować oryginałowi. Jest tu wszystko to, co Lem chciał przekazać czytelnikowi – naukowe idee, innowacyjne pomysły, poczucie porzucenia i zagubienia, pytania o istotę relacji międzyludzkich, tajemnica, strach, klaustrofobia. Wszystko zobrazowane dokładnie tak, jakby nad oprawą graficzną pracowali specjaliści od efektów zastosowanych w „Blade Runner 2049”. Nie bardzo rozumiem, dlaczego to małe arcydzieło nie znalazło się w żadnym zestawieniu najlepszych książek graficznych 2019 roku.

KRÓTKIE FORMY

"Owoce wiśni" - Osamu Dazai - Czytelnik

Osamu Dazai, jeden z najpopularniejszych japońskich pisarzy, znany jest w Polsce głównie z dwóch powieści: „Zmierzch” oraz „Zatracenie”. Obie skupiają się na cierpieniu bohaterów i całkowitej bierności w próbie zmiany swojego życia, zmierzającego do zagłady. Dazai to jednak mistrz krótkiej formy, co od pewnego czasu stara się nam przypomnieć Wydawnictwo Akademickie Dialog. Zebrane w dwóch tomach opowiadania, prezentują bogatą w symbolikę interpretację tradycyjnych opowieści japońskich („Otogizoshi: Księga japońskich opowieści”) oraz utwory wspomnieniowe, rozliczeniowe i komediowe („Goodbye i wybrane opowiadania”). Łącznie pisarz z Japonii wydał dwadzieścia pięć zbiorów opowiadań, a zawarte tu teksty powstawały prawie przez cały okres jego literackiej aktywności, między 1933 a 1948 rokiem. Niniejsza publikacja, skupia się na tekstach autobiograficznych, w których autor oprócz intymnych emocji, przekazuje też swoje poglądy na temat wojny, rodziny czy związków małżeńskich.

KROPLA POEZJI

"Bracia krwi" - Peter Milcek -  Wolno

Peter Milčák nie stawia na oczywistość. Potrafi łączyć nieuchwytne wrażenia z banalną stroną życia. Pokazuje magię rzeczywistości, ale także tęsknotę za harmonią świata. U niego każde, nawet najmniej istotne zdarzenie, dzięki spotkaniu z dziecięcą fantazją, może otrzymać nowy, daleko poważniejszy sens. Jest to przede wszystkim książka otwarta na różne optyki, nie narzucająca żadnych gotowych scenariuszy czy tez. W pralince można przecież zobaczyć wszystko: miłość, przyjaźń, pracę zawodową, hobby. Odczytanie jest w tej sytuacji wypadkową doświadczeń własnych czytelnika i stanu emocjonalnego, w jakim się znajduje. W tym tkwi siła tej poetyckiej prozy. Nieważne czy czytamy ją pierwszy, dziesiąty czy setny raz, zawsze możemy ujrzeć w niej nowe sensy. Trzeba tylko trochę uwagi i otwartości. Naprawdę urocza książka. 

  

DLA MŁODZIEŻY

"Western" - Jean Van Hamme - Egmont 

„Western” nie obiecuje więc niczego nowego, żadnego punktu zwrotnego, oryginalności czy świeżości. I całe szczęście. Dziki Zachód kochamy dokładnie za to, co otrzymujemy w niniejszym albumie. Jest z nim trochę jak z wielokrotnie słuchanym utworem – im lepiej poznajemy dobrze nam znane linie melodyczne, tym bardziej nam się podobają. W tym kontekście dzieło Van Hamme’a i Rosińskiego jest gwarantem rozrywki, której oczekuję od tego typu publikacji.

 

 DLA DZIECI (tych nieco starszych)

 "Atlas legend" - Paweł Zych - BOSZ

W książce Pawła Zycha znajdziemy opowieści o pięciu województwach: śląskim, opolskim, dolnośląskim, lubuskim i wielkopolskim. Teksty są krótkie, proste, a przy tym zabawne i ciekawie opowiedziane. Nie są to tylko suche legendy spisane i uszeregowane alfabetycznie. Autor Bestiariuszy słowiańskich bogato ilustruje swoje dzieło, najważniejsze zagadnienia przedstawia dodatkowo na mapach i rzutach. Dzięki temu książka staje się prawdziwym przewodnikiem, tak po obecnej, małomiasteczkowej Polsce, jak i jej historycznych krainach. Na końcu pięknie wydanego opracowania została zamieszczona obszerna bibliografia oraz spis miejscowości, dzięki czemu odnalezienie interesującego nas zagadnienia jest banalnie proste. To prawdziwa encyklopedia polskich legend. Piękna, jak różnorodność podań, które otaczają nas z każdej strony. Do wielokrotnego czytania dla każdej osoby ciekawej świata.

 

 DLA DZIECI (tych nieco młodszych)

 "Literkowa książka" - Anna Salamon i Alicja Krzanik - Nasza Księgarnia

Wraz z postępem technologicznym, jako czytelnicy zyskaliśmy możliwość poznawania indywidualnych pasji różnych ludzi. Dawniej aby ujrzeć prace mistrzów rękodzieła, trzeba było przejechać wiele kilometrów zdezelowanym autem w upale i niewygodzie. Dzisiaj wystarczy kupić książkę, która nie tylko uczy, zaspokaja wrażenia estetyczne i bawi, ale także pokazuje, jak można wykorzystać swoją pasję do zrobienia czegoś wyjątkowego. Literkowa książka to tak naprawdę dzieło sztuki, jedna z najpiękniej wydanych książek dla dzieci jaką miałem w rękach. A że przy okazji funduje naszym pociechom sporą dawkę rozrywki i mądrości, to pozostaje już tylko zachęcić do kupowania.