Recenzja "Dom Lalki (Nora)" Henrik Ibsen

Wydawca: Państwowy Instytut Wydawniczy

Liczba stron: 126

Oprawa: miękka

Premiera: 1985 r.

„Dom Lalki” to jedno z najważniejszych dzieł norweskiego dramatopisarza Henrika Ibsena. Sztuka podzielona została na trzy akty, z których każdy rozgrywa się w innym dniu następującym po sobie. Główną bohaterką książki jest Nora – młoda kobieta, matka trójki dzieci, ukochana żona swojego pnącego się w hierarchii banku męża. Torwald, niby człowiek stateczny, a sprawiający wrażenie oderwanego od rzeczywistości, przynajmniej w sensie materialnym, chciałby mieć w domu zawsze świeżą, piękną, ćwierkającą „wiewióreczkę” czy „gołąbeczka”, jak zwykł mawiać o Norze. Są małżeństwem od ośmiu lat, ale w momencie kryzysu okazuje się ono jedynie podtrzymywaną sztucznie fikcją. Nora pragnąc przywrócić zdrowie ukochanemu, fałszuje w przeszłości podpis ojca na rewersie. Jeśli ta sprawa wyjdzie na jaw, kariera Torwalda zostanie zahamowana. Przerażony zacznie powoływać się na stosunki z sąsiadami, na ograniczone przystosowanie do realiów zachowań żony, na krzywdę, jaką poznają jej dzieci. I choć sprawa zakończy się szczęśliwie, Nora uświadomi sobie, że w rękach żonglującego jej życiem w zależności od atmosfery męża, przez lata była tylko tytułową lalką.

Bohaterowie sztuki wyglądają jakby przed sobą grali - on rolę troskliwego męża, ona oddanej, niewinnej i naiwnej żony. I chociaż pozornie, w tym układzie wzajemnych niedopowiedzeń, nic nie zapowiada tragedii, intuicja podpowiada, że taki układ na dłuższą metę nie może się udać. Ibsen w sposób wyrafinowany gra pauzą, w objęciach której uważny czytelnik od razu wyczuje zapach zbliżającej się zmiany. Nora lubi pieniądze i jest całkowicie finansowo zależna od męża, który z kolei ma zwyczaj decydowania o wszystkim, nawet o stroju w jaki jego „sikoreczka” ma się przyozdobić. Nora powoli, w rozmowach ze znajomymi, rewiduje swoje dotychczasowe dokonania i uświadamia sobie z goryczą, że bezpieczne ramy codzienności, w których szczelnie się opatuliła, są tylko złudną formą tkwienia w fasadowych uwarunkowaniach i zależnościach. Rzeczywistość staje się dla niej chaosem, w którym można ukryć się tylko za samotnością. Okres świąteczny, klasycznie uznawany za rodzinny, sprzyja refleksjom nad własną osobą, Nora nawiązuje dialog ze sobą, być może po raz pierwszy w życiu. Budzą się w niej wątpliwości i podejrzenia, co do namacalności i doskonałości świata, w którym przyszło jej żyć. W ten sposób stopniowo odkrywa swoje pragnienia i potrzeby, których zwieńczeniem jest ostateczna decyzja zerwania z przeszłością.

„Dom Lalki (Nora)” to dramat o odsuwaniu od siebie prawdy o samych sobie i poszukiwaniu jej w innej formie, w substytucie, który pozwala zapomnieć o niepewności jutra. To także historia metamorfozy, za którą stoją dojmujące wyobcowanie i wyniosłość. Bohaterka omówionego na blogu książkowym dzieła, musi odrodzić się niczym Feniks z popiołów, bo wszystkie dotychczasowe kategorie porządkujące jej świat: rodzina, zwyczaje i znajomi, rozpadają się w pył.Nora wierzyła w swoje życie, wszak kochając innych napełniamy miłością własne serca. Zdarza się jednak, że obraz przed naszymi oczyma mętnieje, zaciera się, brudzi, wypełnia nas niemy ból i bezradność. Wpadamy w sidła wrogiej ciemności. Wydaje nam się, że z tego marazmu nic nas nie zdoła wybawić i wtedy przychodzi odsiecz, światło. Kiedy Nora wreszcie pojmie, że miłość której poświęciła wszystko, jest owiana siecią kłamstw i przymusu, którą sama stworzyła, nie pozostanie jej nic innego jak oderwanie się od tego co tu i teraz, nawet kosztem bezpieczeństwa i pozostawienia dzieci.

Henrik Ibsen nie ocenia postaw swoich bohaterów, obserwuje ewolucję wewnętrzną Nory oraz konsekwencje, jakie niesie to ze sobą dla jej rodziny. W „Domu lalki” każdy popełnia błędy, jak w życiu, nic nie jest czarne lub białe. To nie jest wnikliwa wiwisekcja rozpadu związku, ta sztuka stara się sygnalizować, że kumulowane złe emocje zawsze muszą znaleźć ujście i tylko od nas zależy, czy pozwolimy im uchodzić bezpiecznie. To też piękny obraz symbolizujący nam potęgę indywidualności i kruchość wszelkich związków, które budowane na złym fundamencie, muszą się prędzej czy później wywrócić.
Autor stworzył dramat uniwersalny, pisany niespiesznym, pełnym realizmu językiem, taki który będzie aktualny po wsze czasy. Będą zmieniać się motywy, poziomy frustracji, intensywność doznań, kolory skóry i dramatyzm zdarzeń ale rdzeń pozostanie ten sam. Bo poszukiwanie własnej charakterystyki to jedna z kluczowych kwestii naszej egzystencji, element, bez zrozumienia którego nikt nie może odnaleźć swojego szczęścia. 

Ocena: